Nastrój misji Sri Ćaitanji Mahaprabhu: Prowokacyjne stwierdzenia w objaśnieniach Śrila Prabhupady do wersetów Ćaitanja-ćaritamryty

Znaczną część pism jakie pozostawił światu Sri Srimad A. C. Bhaktiwedanta Swami Prabhupada stanowią jego angielskie tłumaczenia i objaśnienia (komentarze) do Ćaitanja-ćaritamryty, kanonicznej biografii Sri Ćaitanji Mahaprabhu spisanej na początku XVII wieku przez Krysznadasę Kawiradźę Goswamiego. Komentarze Srili Prabhupady do wersetów Ćaitanja-ćaritamryty stanowią w dużej mierze bezpośrednie tłumaczenia bengalskiego komentarza autorstwa jego mistrza duchowego Srili Bhaktisiddhanty Saraswatiego Thakury. Czasami jednak Srila Prabhupada albo dalej omawia komentarz swego poprzednika, albo też opatruje niektóre wersety własnym komentarzem.

W objaśnieniach własnego autorstwa Srila Prabhupada kilkakrotnie ogólnikowo odnosi się do osób i okoliczności związanych z okresem jaki nastąpił po odejściu jego mistrza duchowego. Osoby te – podobnie jak Srila Prabhupada – były uczniami Srili Bhaktisiddhanty Saraswatiego Thakury, a okoliczności dotyczyły postępu – czy też braku postępu – w misyjnej działalności gaudija wisznuitów. W takich przypadkach Srila Prabhupada jasno zaznacza – najwyraźniej w odpowiedzi na krytykę jaka pojawiała się w różnych kręgach – że założone przez niego w 1966 roku Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny (ISKCON) jest instytucją, która powinna być uważana za prawdziwie reprezentującą i wcielającą w życie pragnienia jego własnego mistrza duchowego i pragnienia wcześniejszych aćarjów (darzonych szacunkiem członków sukcesji nauczycieli wywodzącej się od Sri Ćaitanji Mahaprabhu). Wyraźnie też stara się ostrzec i chronić własnych uczniów przed wadami, jakie dostrzegał w Gaudija Math (instytucji założonej przez Bhaktisiddhantę Thakurę) okresu po odejściu Bhaktisiddhanty.

Artykuł ten ma na celu przedstawienie dalszych wyjaśnień czytelnikom Ćaitanja-ćaritamryty Srili Prabhupady. Niektórzy z nich zastanawiają się być może nad znaczeniem pewnych jego wypowiedzi na temat Gaudiya Math i związanych z nią kwestii. Chociaż na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat pojawiały się kontrowersje dotyczące ISKCONu i jego związku z innymi instytucjami wisznuickimi czy też z ich liderami, to nie próbuję tutaj zaprezentować jedynego i ostatecznego ich rozwiązania, z którym mogłyby się zgodzić wszystkie strony. Spróbuję raczej w zwięzły i – miejmy nadzieję – wyważony sposób zaprezentować główne przedmioty kontrowersji i zasugerować wykonalne sposoby zrozumienia i docenienia słów Srili Prabhupady jako nauk przeznaczonych dla wszystkich poważnych wyznawców świadomości Kryszny bez względu na ich przynależność instytucjonalną.

Prabhupada porusza interesujący nas tutaj temat w kilku ze swoich objaśnień do tekstów Ćaitanja-ćaritamryty, ale dla naszych celów skupimy się tylko na dwóch, a mianowicie na objaśnieniach do CC Adi-lila 10.7 i do CC Adi-lila 12.8. W pierwszym z tych objaśnień znajdujemy stwierdzenie, że ISKCON powinien zostać zaakceptowany i być szanowany jako „gałąź drzewa Ćaitanji„, drzewa wyznawców Sri Ćaitanji Mahaprabhu. W drugim Srila Prabhupada szczegółowo wyjaśnia to, co określa jako niefortunne wydarzenia jakie rozegrały się między niektórymi z uczniów jego własnego mistrza duchowego. Jeżeli razem rozpatrzymy objaśnienia do tych dwóch wersetów, dadzą nam one ogólne pojęcie na temat obaw Srili Prabhupady co do obecnej i przyszłej kultury praktykowania i szerzenia świadomości Kryszny. Obawy te, chociaż spisane ponad czterdzieści lat temu, nadal zachowują swą aktualność dla wielu członków rozwijającego się ruchu świadomości Kryszny, mam więc nadzieję, że ten krótki esej pomoże członkom ISKCONu i szerszej społeczności wisznuitów w jaśniejszy sposób rozważać interesującą nas problematykę z korzyścią dla wszystkich. Mam też nadzieję, że tym czytelnikom książek Srili Prabhupady, którzy nie są zaznajomieni z ISKCONem i szerszą społecznością wisznuitów, pomoże on lepiej zrozumieć omawiane tu kwestie.

Ćaitanja-ćaritamryta, Adi-lila 10.7

Siódmy werset 10. rozdziału Adi-lili Ćaitanja-ćaritamryty to sanskrycka modlitwa, którą Srila Prabhupada tłumaczy w następujący sposób:

„Składam pokłony wszystkim drogim wielbicielom Sri Ćaitanji Mahaprabhu, którzy są wiecznym drzewem miłości do Boga. Składam pokłony wszystkim gałęziom tego drzewa – wielbicielom Pana, którzy rozdają owoc miłości do Kryszny. „

W dziewiątym i dziesiątym rozdziale Adi-lili Krysznadasa Kawiradźa kreśli obraz wielkiego i wspaniałego drzewa z licznymi gałęziami i „pod-gałęziami”; drzewa, które przedstawia wielopokoleniową duchową rodzinę bezpośrednich towarzyszy Sri Ćaitanji Mahaprabhu. W rozdziałach tych podane są imiona owych towarzyszy i ich powiązania z innymi członkami listy. Powiązania te mogą być ustanowione poprzez sukcesję uczniów, a nierzadko są to biologiczne związki rodzinne.

W swym objaśnieniu do tego wersetu Srila Prabhupada zwraca uwagę na poczucie równości, jakie przywodzi na myśl wywodzący się z sankrytu bengalski zwrot bhakta-ganan, tłumaczony tutaj jako „wszyscy wielbiciele”. Ten godny podziwu nastrój szacunku dla wszystkich wielbicieli, jaki prezentuje Krysznadasa, przeciwstawia nastawieniu „wielu niemądrych tak zwanych wielbicieli Pana Ćaitanji”. Prabhupada sam niedawno doświadczył jak ci późniejsi sprzeciwili się temu, że przyjął zaszczytny i jednocześnie pełen uczucia tytuł „Prabhupada”, którym obdarzyli go jego uczniowie w uznaniu dla jego wybitnych osiągnięć w głoszeniu misji Sri Ćaitanji na całym świecie. Wyjaśnia, że następnie ci sami krytycy zaczęli „minimalizować wartość ruchu świadomości Kryszny” [tu ISKCONu – przyp. red.]. Pod koniec swego objaśnienia raz jeszcze nawiązuje do ducha równości w omawianym wersecie:

„Krysznadasa Kawiradźa Goswami odnosi się więc z równym szacunkiem do wszystkich, którzy uczą oddania dla Sri Ćaitanji Mahaprabhu, i którzy w związku z tym porównywani są do gałęzi opisywanego tu drzewa. ISKCON jest jedną z tych gałęzi i dlatego powinien być traktowany z szacunkiem przez wszystkich szczerych wielbicieli Pana Ćaitanji Mahaprabhu”.

Oczywistym celem twierdzenia Srili Prabhupady, iż ISKCON jest gałęzią „drzewa Ćaitanji”, jest usunięcie wątpliwości co do autentyczności jego instytucji i jej duchowego związku z opisywaną przez Krysznadasę tradycją Ćaitanji. Twierdzenie to implikuje, że ISKCON jest i będzie zdrową gałęzią zdolną wydawać „owoce” miłości do Boga.

Caitanya-caritamryta, Adi-lila 12.8

Srila Prabhupada przetłumaczył werset ósmy 12. rozdziału Adi-lili w następujący sposób:

„Z początku wszyscy uczniowie Adwaita Aćarji byli tego samego zdania. Jednak później, za zrządzeniem opatrzności, pojawiły się dwie różne opinie.”

W oczywistym kontraście do nastroju uprzednio przytoczonego wersetu, we fragmencie, z którego pochodzi obecnie omawiany werset, Krysznadasa ostro potępia osoby postrzegane jako zbaczające ze ścieżki podążania za Sri Ćaitanją Mahaprabhu. W wersecie dziewiątym Krysznadasa oskarża te osoby o sprzeniewierzenie się poleceniu swego guru – którym w tym przypadku jest Adwaita Aćarja – i stanowczo je potępia jako asara, co Prabhupada tłumaczy jako „bezużyteczne”.

W objaśnieniu do wersetu ósmego Srila Prabhupada, używając podobnie krytycznego tonu jak Krysznadasa, zauważa podobieństwo opisywanej historii ze współczesną mu historią wisznuitów i wyraża swe głębokie rozczarowanie postępowaniem głównych uczniów własnego guru, Bhaktisiddhanty Saraswatiego Thakury. Podobnie jak zrobił to w swym objaśnieniu do Adi-lili 10.7, Srila Prabhupada zwraca uwagę na własny sukces w nauczaniu i przypisuje go swemu posłuszeństwu poleceniom swego mistrza duchowego (a mianowicie, by głosił świadomość Kryszny w języku angielskim, co pociągało za sobą głoszenie nauk Ćaitanji reszcie świata, poza granicami Indii, zwłaszcza przez produkcję i dystrybucję książek na dużą skalę). W ten sposób przeciwstawia „bezużytecznych” zwolenników, którzy „nie potrafili rozwinąć nauczania” sukcesowi, jaki „ponad [własne] oczekiwania” osiągnął on sam i jego uczniowie z ISKCONu.

W dalszej części poczynię kilka obserwacji dotyczących tych dwóch znaczeń.

Moje uwagi na temat komentarza do Adi-lili 10.7:

Zapewniając, że ISKCON jest gałęzią sukcesji uczniów drzewa Caitanji (co znajduje się również w komentarzu do Adi-lili 9.18) Prabhupada wyraźnie zamierza podkreślić, że pewna instytucja (a mianowicie ISKCON) nie uznawana za autentyczną przez niektórych członków szerszej społeczności wisznuitów [w tradycji]Ćaitanji, zasługuje na takie uznanie. Wykorzystując przedstawioną przez Krysznadasę analogię drzewa z gałęziami Prabhupada zauważa, że „ISKCON jest jedną z tych gałęzi”. Zwróćmy uwagę na to, że Prabhupada nie pisze, że ISKCON jest całym drzewem Ćaitanji. Uznaje raczej istnienie innych gałęzi, co pociąga za sobą, że te albo kwitną, albo mają potencjał, by rozkwitnąć, i jako takie są w stanie dać upragniony „owoc”, miłość do Boga. Implikacją tego jest to, że – co wielu członków ISKCONu zrozumiało – wypadałoby, by wszyscy członkowie ISKCONu szanowali członków innych gałęzi drzewa Ćaitanji i doceniali ich szczere wysiłki oraz sukcesy w praktykowaniu świadomości Kryszny i głoszeniu nauk Ćaitanji Mahaprabhu na całym świecie.

Moje uwagi na temat komentarza do Adi-lili 12.8:

Według mnie głównym celem przybrania przez Srila Prabhupadę ostrego dyskryminującego języka Krysznadasy jest udzielenie nauki i danie przestrogi – zwłaszcza tym, którzy podążają za nim samym (członkom ISKCONu) – aby nie popełniać tych samych błędów, jakie popełnili niektórzy z jego braci duchowych (uczniowie tego samego guru). To, że możemy spokojnie założyć, iż główna myśl za tym znaczeniem jest natury dydaktycznej, a nie potępiającej, staje się wyraźniejsze, gdy rozpatrzymy je w świetle oznajmnienia Srila Prabhupady z jego objaśnienia do Srimad-Bhagawatam 4.28.31:

„Wisznuici mogą mieć różne opinie, jako że każdy jest indywidualną osobą, ale ruch świadomości Kryszny musi iść naprzód mimo wszystkich osobistych różnic. … Wszyscy uczniowie Srila Bhaktisiddhanty Saraswatiego Goswamiego Maharadźy są braćmi duchowym, i chociaż są między nami pewne różnice zdań i nie działamy wspólnie, to każdy z nas rozprzestrzenia ten ruch świadomości Kryszny stosownie do własnych możliwości i przyjmuje wielu uczniów, aby rozprzestrzeniać ten ruch na całym świecie.”

Można by się faktycznie zastanowić, czy te dwa kontrastujące ze sobą fragmenty nie wykluczają się wzajemnie. W jednym miejscu Prabhupada wydaje się potępiać niektórych ze swych braci duchowych jako „bezużytecznych”, a w drugim uznaje ich sukcesy w nauczaniu. Jak mamy to rozumieć? Jeżeli odsuniemy na bok spekulacje na temat zdania guru i jego związków z jego braćmi duchowymi, to jedyną rzeczą, którą możemy bezpiecznie i konstruktywnie przyjąć jest to, że aby podążając za instrukcjami Prabhupady odnieść sukces w swym ważnym przedsięwzięciu, zwolennicy Prabhupady powinni uznać omawiane tu znaczenie za ostrzeżenie.

Srila Prabhupada bez wątpienia używa w tym znaczeniu ostrych słów, pośrednio ale wyraźnie zalecając każdemu z członków i każdej z „gałęzi” drzewa Ćaitanji, aby z żarliwością zaangażował się w działanie mające na celu zrealizowanie wizji Ćaitanji Mahaprabhu dla tego świata. Tym samym członkowie ISKCONu nie powinni potępiać innych gałęzi. Powinni raczej widzieć zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach, w pozytywnym świetle. Wyraźne jest, że podążając za przykładem Srili Prabhupady, liderzy i członkowie dzisiejszych gałęzi Gaudiya Math wykazują dużo większą aktywność w propagowaniu misji, i za ich wysiłki i sukcesy należą im się gratulacje i uznanie.

Powinienem też wspomnieć, że zważywszy na krytyczny ton i wydźwięk tego znaczenia, zrozumiałe jest, że niektórzy godni szacunku członkowie Gaudiya Math uznali je niepokojące i przynoszące efekt przeciwny do zamierzonej, i upragnionej przez nas wszystkich, kultywacji harmonii między gałęziami drzewa Ćaitanji. Dlatego też pokornie poprosili wydawcę książek Srili Prabhupady, Bhaktivedanta Book Trust, o usunięcie tego znaczenia (i wszelkich innych niepokojących znaczeń) z przyszłych wydań Ćaitanja-ćaritamrty Srila Prabhupady. Wszyscy zainteresowani jesteśmy kultywowaniem harmonii i z pewnością będziemy efektywnie do niej dążyć nie robiąc tego co mogłoby być tylko kolejnym błędem. Usunięcie wspomnianego znaczenia stałoby w zupełnej sprzeczności z duchem tego znaczenia podkreślającym podążanie za instrukcjami mistrza duchowego. Srila Prabhupada nigdy nie zasugerował, że w przyszłości można by usunąć którekolwiek z jego objaśnień, nie można by więc tego zrobić bez złamania zasady wypełniania poleceń guru. Usunięcie objaśnienia, w którym tak mocno podkreśla on czego robić nie należy – a mianowicie, że nie należy postępować wbrew poleceniom mistrza duchowego – byłoby głęboko problematyczne.

Nie ma potrzeby, by członkowie Gaudiya Math odczuwali przygnębienie czy też uważali, że określenia takie jak asara odnoszą się do nich, oczywiste jest bowiem, że obecnie, z inspiracji i pod kierunkiem swoich guru, inspirują oni wiele dusz do podjęcia ścieżki Kryszna-bhakti danej przez Sri Ćaitanję Mahaprabhu. Nie ma też potrzeby, by zakładali, że określenia te odnosiły się konkretnie do ich własnych mistrzów duchowych. W ostatecznym rozrachunku Prabhupada cenił bowiem ich wszystkich za ich oddanie misji głoszenia świadomości Kryszny, co możemy zrozumieć czytając inne jego objaśnienie do Ćaitajna-ćaritamryty (Cc Adi 7.37):

„Każdy aćarja ma własne sposoby propagowanie swego duchowego ruchu z myślą o doprowadzeniu ludzi do świadomości Kryszny. Dlatego też metody jednego aćarji mogą różnić się od metod innego aćarji, ale nigdy nie zaniedbują oni ostatecznego celu”.

Wynika z tego, że „ostateczny cel” jest tym, co jednoczy wszystkich wisznuitów, mimo różnych sposobów, w jaki go propagują. Tym, do czego Srila Prabhupada stale dążył, jest właśnie ta wspólnota celu, i powodem, dla którego czasami wyrażał rozczarowanie, było chwilowe zanikanie jasności tego celu.

Niezmienny przekaz i wezwanie, który otrzymujemy od wisznuickich aćarjów, zawsze dotyczy naglącej potrzeby, byśmy przyjęli i propagowali nauki Ćaitanji Mahaprabhu. Czasami wzywają nas głosem słodkim i łagodnym, innym razem ton ich jest ostry i przenikliwy. Ale bez względu na ich ton wypadałoby, żebyśmy bezustannie szukali głębszego zrozumienia ich przekazu. Wówczas możemy otrzymać błogosławieństwa, jakie przychodzą od aćarjów za pośrednictwem ich pism i w pełni z nich skorzystać. W ten sposób możemy „pochwycić prawdę” (SB 1.3.1, znaczenie) nierzadko prowokacyjnych słów poprzednich aćarjów jako światło prowadzące nas ku lotosowym stopom Pana Kryszny.

Przetłumaczyła: Gndd

źródło: krishnakshetraswami.com

(347)